Pellet to paliwo w postaci granulatu uzyskiwane z biomasy. Do jego produkcji może być użyta biomasa z terenów zielonych, wierzba energetyczna odpadki roślinne powstające przy produkcji rolnej, lecz najbardziej wartościowym i poszukiwanym jest pellet drzewny. Produkcja pelletu wykorzystuje odpady powstające podczas obróbki drewna, nie przyczynia się więc do zmniejszenia powierzchni lasów. Podczas spalania 1 tony pelletu uwalnia się około 1,3 t dwutlenek węgla, czyli mniej więcej tyle, ile w trakcie swojego życia pobrało z atmosfery drzewo służące do jego produkcji. Pellet jest ekopaliwem, które skutecznie może wyeliminować spalanie węgla w trosce o lepszą jakość powietrza. Podczas spalania pelletu nie ma emisji tlenków siarki i azotu. Do wykorzystania pelletu konieczne jest zainstalowanie kotła z automatycznym podajnikiem. Jest on droższy od kotła przeznaczonego do spalania ekogroszku o około 30%, ale zapewnia wygodę i czystość w domu. Podczas spalania pelletu nie ma emisji sadzy. Cena 1 tony pelletu najwyższej klasy (EN Plus A1) jest porównywalna z ceną 1 tony ekogroszku, ale jego wartość energetyczna jest niższa. W zależności od kubatury pomieszczeń, izolacji budynku, zastosowanej instalacji grzewczej oraz panujących na zewnątrz temperatur przeciętny dom jednorodzinny w czasie sezonu grzewczego zużywa od 5 do 8 ton pelletu.
Spis treści
Krótko o produkcji pelletu
Produkcję pelletu można podzielić na kilka etapów. Najpierw trzeba dostarczyć surowiec, który musi być oczyszczony i przesiany, żeby usunąć deski, kamienie, żwir, piasek, kawałki metalu i inne zanieczyszczenia. Surowiec do produkcji pelletu nie może mieć także zanieczyszczeń chemicznych w postaci lakierów, klejów, smarów itp. Przesiany materiał trzeba wysuszyć w wysokiej temperaturze, dbając o to, żeby nie doszło do jego przypalenia. Wysuszone trociny powinny mieć wilgotność nieprzekraczającą 10%. Surowiec jest rozdrabniany w celu uzyskania jednorodności, a następnie kierowany do granulatora. Zawarta w drewnie lignina pod wpływem pary wodnej skleja trociny, które następnie przeciskane są przez oczka o odpowiedniej średnicy i uzyskują właściwy rozmiar i kształt małych wałeczków. Tak uzyskany granulat ulega schłodzeniu, utwardzeniu i przesianiu, by usunąć drobinki nieodpowiadające normom. Gotowy produkt jest pakowany w worki 15 kg, 90 kg oraz tzw. big-bagi mieszczące w sobie 1 tonę pelletu. Sam proces produkcji nie jest skomplikowany i jego prawidłowy przebieg zapewnia uzyskanie produktu dobrej jakości. Chęć zysku może jednak skusić nieuczciwych producentów do wykorzystania w procesie produkcji tańszych surowców lub „ułatwić” proces uzyskania granulatu przez niedozwolone chemiczne dodatki.
Jak poznać dobry pellet?
Dobrej jakości pellet można próbować rozpoznać „na oko”. Granulat powinien mieć kolor drewna. Podczas spalania pellet wydziela przyjemny zapach płonącego drewna. Popiół po jego spaleniu ma kolor szaro-brązowy i składa się z przepalonych włókien drzewnych, z niewielką zawartością pyłu. Granulat nie powinien się kruszyć, nie powinien również mieć widocznych śladów kleju. Ciemny kolor może świadczyć o dużej zawartości kory, nasion lub innych elementów biomasy albo o zbyt intensywnym suszeniu surowca. 1 m³ pelletu powinien ważyć około 650-700 kg. Przy spaleniu 1 tony pelletu powstaje 6-10 kg popiołu (kilkanaście razy mniej niż podczas spalania ekogroszku lub węgla) i popiół ten może być wykorzystany jako nawóz. Dobry pellet powinien być odpowiednio oznakowany. Worki z pelletem muszą być opisane po polsku, a opis musi zawierać podstawowe parametry charakteryzujące pellet, takie jak wartość opałową (kaloryczność), wytrzymałość mechaniczną, gęstość nasypową, poziom wilgotności, zawartość popiołu, rozmiar granulatu oraz dane producenta lub dystrybutora wraz z logo znaku jakości EN Plus lub DIN plus i unikalnym numerem nadanym podczas certyfikacji. Powinna tam też znaleźć się informacja o rodzaju surowca, z którego pellet został wyprodukowany (czyste drewno bez dodatków chemicznych) i do jakich rodzajów pieców się nadaje.
Certyfikaty dla pelletu
Rosnąca popularność tego ekopaliwa wymusiła stosowanie certyfikatów potwierdzających jego jakość. Od 2002 r. funkcjonuje system certyfikacji DIN Plus wprowadzony przez Niemiecki Instytut Certyfikacji, a od 2010 r. certyfikat EN Plus (zgodność produktu z normą EN 14961), ustanowiony przez Europejskie Stowarzyszenie Pelletu (w Polsce norma ta ma symbol PN-EN 14961:2011). W ramach tych certyfikatów wyróżnia się kilka klas jakości. Klasa A1 oznacza pellet dostosowany do kotłów, pieców, palników i kominków w gospodarstwach domowych. Pellet klasy A2, o większej zawartości popiołu może być stosowany w kotłach dużej mocy, a pellet klasy B jest przeznaczony dla pieców przemysłowych. Certyfikacja obejmuje produkt i cały cykl jego produkcji, a certyfikat nadawany jest na okres 5 lat. W tym czasie producenci zobowiązani są do prowadzenia regularnych badań kontrolujących parametry pelletu i mogą spodziewać się niezapowiedzianych kontroli. W przypadku uchybień certyfikat może być odebrany, a posługiwanie się nieważnym certyfikatem jest nielegalne i wiąże się z sankcjami. Nabywcy mogą w Internecie sprawdzić ważność certyfikatów polskich producentów i dystrybutorów pelletu.
Pod adresem https://www.dincertco.tuv.com/search/matching_companies_with_product?locale=de&page=1&q=poland&title_id=175 jest lista polskich producentów posiadających certyfikat DIN Plus. Na stronie https://enplus-pellets.eu/pl/certifications-pl-pl/producer-pl-pl.html#tab-01 można znaleźć listę polskich firm posiadających certyfikat EN Plus, a po kliknięciu w nazwę firmy zobaczyć wzór opakowania pelletu, na który firma uzyskała certyfikat. Certyfikaty dają klientowi gwarancję powtarzalności produktu, czyli, że w każdym opakowaniu pellet ma identyczne parametry. Mniejsi producenci, chcąc uniknąć kosztownej i kłopotliwej certyfikacji DIN Plus lub EN Plus, mogą uzyskać potwierdzenie zgodności swojego pelletu z normą EN 14961 w SGS Polska, polskiej sekcji Société Générale de Surveillance, firmy specjalizującej się w badaniu jakości i zgodności produktów z obowiązującymi normami. Do czasu wprowadzenia uregulowań prawnych dotyczących produkcji pelletu w Polsce norma SGS Plus może być ekwiwalentem certyfikatu EN Plus.
Dlaczego należy stosować pellet z certyfikatem?
Polska jest jednym z największych producentów pelletu. Polskie przepisy na razie nie wymagają od producentów posiadania certyfikatu, ale znaczące firmy, których produkcja skierowana jest na unijny rynek, we własnym zakresie podejmują starania o potwierdzenie jakości swoich produktów. Certyfikowany pellet jest droższy, bo proces uzyskania certyfikatu generuje dodatkowe koszty u producenta lub dystrybutora. Tymczasem cena jest tym, na co przeciętny klient w pierwszej kolejności zwraca uwagę. Koszt ogrzania domu jednorodzinnego jest stosunkowo dużym wydatkiem. Właściciel domu, poszukując tańszego opału, może zastanawiać się, czy warto płacić więcej za certyfikat. Dlaczego należy stosować pellet z certyfikatem? Okazuje się, że pellet pelletowi nierówny. Złej jakości paliwo może spowodować awarię pieca, a producent może odrzucić roszczenia z tytułu gwarancji, argumentując to stosowaniem paliwa o niewłaściwej jakości. Niskiej jakości pellet często charakteryzuje się większym zawilgoceniem i niższą kalorycznością, co może stwarzać problemy z rozpaleniem i uniemożliwiać osiągnięcie pełnej mocy kotła i odpowiednio wysokiej temperatury. Ponadto pellet o wilgotności większej niż 15% może podczas składowania ulegać biologicznemu rozkładowi lub pokrywać się pleśnią i nie będzie się nadawał do wykorzystania. Niepełne spalanie niskokalorycznego i wilgotnego paliwa jest nieekonomiczne. Przy niepełnym spalaniu nagar gromadzący się na żarniku palnika może doprowadzić do jego przepalenia. Pellet, który się kruszy i rozsypuje, może blokować podajnik. Piece do pelletu są w pełni zautomatyzowane, więc sterownik pieca może to odczytywać jako brak paliwa. Znaczna ilość zanieczyszczeń w postaci związków chloru, siarki lub metali, albo zawartość piasku może przyspieszać korozję poszczególnych elementów składowych pieca i prowadzić do powstawania szlaki w kotle oraz uszkodzenia mechanizmu służącego do usuwania popiołu. Złej jakości paliwo pozostawia więcej popiołu, który trzeba częściej usuwać, a ze względu na zawartość niepożądanych substancji nie nadaje się on do wykorzystania jako nawóz. Duża zawartość frakcji popiołu w pellecie oraz niska temperatura spalania sprzyjają tworzeniu się żużla. Końcowym efektem będą częste awarie i szybsza konieczność wymiany pieca. Rachunek zysków i strat jest prosty.
Uwaga na oszustów
Niektórzy producenci i dystrybutorzy wprowadzają w błąd klientów, podając nieprawdziwe informacje o ich produkcie. Sprzedawany jest pellet w nieoznakowanych workach lub z opisem zawierającym nieprawdziwe informacje o jego jakości. Nagminnie zawyżana jest kaloryczność pelletu. Najlepszej jakości pellet drzewny osiąga wartość opałową nie wyższą niż 19 MJ/kg. Deklarowana przez producenta wyższa kaloryczność może oznaczać zastosowanie do produkcji niedozwolonych dodatków zwiększających wartość opałową. Bywają też przypadki fałszowania certyfikatów DIN Plus lub EN Plus. Wszelkie podejrzenia można zgłaszać do Polskiej Rady Pelletu, która walczy z nieuczciwymi producentami i handlowcami. Nieuczciwe praktyki sprawiają, że niektóre produkty trudno nazwać paliwem ekologicznym. Zdarzały się sytuacje, że do produkcji pelletu używano odpadów płyt meblowych, a nawet plastiku. To właśnie spowodowało, że samorządy lokalne niektórych miast, w tym np. Krakowa, w ramach walki ze smogiem, wpisały pellet na listę paliw zakazanych do stosowania w gospodarstwach domowych. Na problem ten zwrócił uwagę w lipcu 2020 r. Tomasz Urynowicz, wicemarszałek województwa małopolskiego, kierując apel do rządu o ustanowienie norm jakości pelletu, gdyż z powodu ich braku ekologicznie świadomi konsumenci czują się zdezorientowani i tracą zaufanie do jakości oferowanego pelletu. Dopóki takie regulacje prawne nie zostaną w Polsce wprowadzone, pozostaje polegać na wiarygodnych certyfikatach DIN Plus i EN Plus.