Pellet jest coraz bardziej popularnym i poszukiwanym paliwem w Europie. W Polsce, która leży na węglu, zalety pelletu zaczęto dostrzegać nieco później, w związku z rosnącą presją na zaostrzenie norm emisji spalin oraz wzrostem odnawialnych źródeł energii w bilansie energetycznym kraju. Dobrej jakości pellet to nie tylko paliwo ekologiczne, ale również ekonomiczne korzyści dla użytkownika.
Spis treści
Co to jest pellet i jak się go produkuje?
Pellet jest paliwem granulowanym uzyskiwanym z biomasy. Do produkcji pelletu można wykorzystać odpadki roślinne powstające przy produkcji zbóż, roślin włóknistych i oleistych oraz z użytków zielonych, wierzbę energetyczną, ale podstawowym surowcem są odpadki drewna takie jak trociny i wióry. Warto zauważyć, że produkcja pelletu drzewnego nie przyczynia się do dodatkowego wycinania drzew, lecz zagospodarowuje niewykorzystywane dotychczas odpady powstające przy obróbce drewna. Surowiec do produkcji pelletu musi być wolny od zanieczyszczeń chemicznych, metalicznych i mineralnych. Produkcja pelletu przebiega w kilku etapach. Surowiec musi być dostarczony na miejsce przetwarzania, oczyszczony i przesiany, żeby wyeliminować deski, kamienie i inne zanieczyszczenia. Wilgotny materiał składowany jest w silosie, skąd trafia do suszenia w temperaturze nieprzekraczającej 90ºC, tak by nie doszło do nadpalenia trocin. Po wysuszeniu badany jest poziom wilgotności, który powinien się mieścić w granicach od 8 do 10%. Wysuszone trociny są następnie rozdrabniane tak, by uzyskać jednorodną frakcję. Następnie kierowane są do granulatora. Pod wpływem przegrzanej pary wodnej trociny ulegają sklejeniu. Nie używa się w tym celu żadnych klejów, a jedynie wykorzystuje właściwości ligniny, która jest naturalnym składnikiem tkanki drzew, szczególnie drzew iglastych. Następnie pod ciśnieniem trociny są prasowane i przeciskane przez oczka o odpowiedniej średnicy. Po uzyskaniu właściwych wymiarów granulat jest schładzany, utwardzany i przesiewany po to, żeby usunąć pył i niewymiarowe drobinki, które wędrują do kolejnego cyklu produkcji.
Czy warto stosować pellet jako paliwo? Ceny pelletu
Pellet jest paliwem ekologicznym. Podczas spalania 1 t pelletu do atmosfery uwalnia się około 1,3 t CO2, czyli mniej więcej tyle samo, ile w ciągu swojego życia pobrało CO2 z atmosfery drzewo służące do produkcji pelletu. Przy spalaniu pelletu praktycznie nie powstają tlenki siarki i azotu, odpowiedzialne za zjawisko kwaśnych deszczów. W wyniku spalania 1 t pelletu uzyskujemy od 6 do 10 kg popiołu, czyli kilkanaście razy mniej niż w przypadku węgla lub ekogroszku. W dodatku popiół ten może być wykorzystany jako nawóz w ogródku. Do spalania pelletu niezbędne są kotły z automatycznym podajnikiem. Koszt ich zakupu jest o niemal 1/3 wyższy od cen kotłów na ekogroszek o podobnej mocy, są jednak łatwiejsze w obsłudze i czyste. Spalanie pelletu nie powoduje emisji sadzy. Wartość energetyczna pelletu jest niższa niż paliw kopalnych, na poziomie 18-19 MJ/kg. Cena pelletu najwyższej klasy EN Plus A1 waha się od 800 do 1100 zł za tonę. W czasie sezonu grzewczego przeciętny dom jednorodzinny potrzebuje około 5-8 t pelletu w zależności od sprawności energetycznej instalacji grzewczej, izolacji budynku, kubatury i temperatur zewnętrznych.
Jakie cechy powinien mieć najlepszy pellet?
Rozpoczynając stosowanie pelletu do ogrzewania domu, nie warto kupować paliwa o podejrzanie niskiej cenie. Po czym rozpoznać wysoką jakość pelletu? Istotny jest rodzaj drewna użytego do produkcji. Drewno drzew iglastych zawiera więcej ligniny niezbędnej do pojenia granulatu. Słabo sklejony pellet kruszy się i może blokować system podawania paliwa oraz dawać niższą temperaturę. Twarde drewno, takie jak buk lub brzoza trudniej przerobić na trociny i sprasować, ale w procesie spalania daje wyższą temperaturę. Produkt lepszej jakości można rozpoznać wizualnie. Granulat powinien mieć jednakowe rozmiary, nie być pokruszony, bez śladów klejów i innych obcych substancji. Kolor powinien przypominać czyste drewno, a podczas spalania wydzielać zapach drewna. Polskie normy nie zezwalają na produkcję pelletu z odpadków płyt meblowych, drewna impregnowanego, lakierowanego oraz wytwarzającego w procesie spalania substancje szkodliwe dla ludzkiego zdrowia i dla środowiska. 1 m³ pelletu powinien ważyć od 600 do 750 kg. Pellet powinien mieć na opakowaniu wyszczególnioną nazwę producenta, czas i miejsce produkcji oraz podstawowe parametry. Pellet spełniający normę EN plus A1 musi mieć poziom wilgotności nie większy niż 10%, zawartość popiołu nie większą niż 0,7%, zawartość pyłu i drobnych frakcji poniżej 1%, a workowany poniżej 0,5% oraz zawartość dodatków (np. naturalnych dodatków ułatwiających ekstruzję do postaci granulatu) poniżej 2%.
Certyfikacja pelletu
Rosnący popyt na pellet wymusił potrzebę znormalizowania procesu produkcji oraz klasyfikacji jakościowej wyrobów. Komitet Techniczny Europejskiego Komitetu Standaryzacji wprowadził normę EN 14961 dla biopaliw produkowanych i stosowanych w Unii Europejskiej, w tym także dla pelletu. Jej polskim odpowiednikiem jest norma PN-EN 14961 obowiązująca w Polsce od września 2011 r. Niezależnie od tego na rynku obowiązują wcześniej stosowane systemy certyfikacji. Najstarszym jest certyfikat DIN plus ustanowiony w 2002 przez Niemiecki Instytut Certyfikacji DIN Certco. Jest on rozpowszechniony głównie w Niemczech i Austrii i dotyczy nie tylko samego produktu, ale również całego cyklu produkcji. Certyfikat przyznawany jest na 5 lat, a producent zobowiązany jest do cotygodniowych badań wskaźników, prowadzenia dokumentacji oraz musi się liczyć z drobiazgową niezapowiedzianą kontrolą. Na stronie internetowej publikowana jest alfabetyczna lista producentów, którzy mają aktualny certyfikat DIN plus. Pod adresem https://www.dincertco.tuv.com/search/matching_companies_with_product?locale=de&page=1&q=poland&title_id=175 znajdziemy listę polskich producentów posiadających ten certyfikat. Od 2010 r. funkcjonuje system EN plus stworzony i kontrolowany przez Europejskie Stowarzyszenie Pelletu. Można w nim uzyskać zgodność produktu z normą EN 14961 ze względu na przeznaczenie konkretnego pelletu. Do klasy A1 należy pellet stosowany w piecach i kotłach ogrzewania budynków mieszkalnych oraz kominkach, w klasie A2 mieści się pellet o nieco większej zawartości popiołów przystosowany do spalania w piecach o dużej mocy, natomiast klasa B obejmuje pellety do użytku przemysłowego. Również w tym przypadku można zweryfikować legalność stosowania przez polskiego producenta certyfikatu EN plus na stronie https://enplus-pellets.eu/pl/certifications-pl-pl/producer-pl-pl.html#tab-01. Kliknięcie w nazwę firmy pozwala zobaczyć zatwierdzony wzór opakowania pelletu, który uzyskał dany certyfikat.
Jakie informacje powinny znaleźć się na certyfikowanym pellecie?
Zgodnie z wymaganiami stosowanymi dla certyfikatów EN plus i DIN plus worki z pelletem muszą być oznakowane w języku kraju, w którym jest on sprzedawany. Kupując w Polsce certyfikowany pellet wyprodukowany na Litwie mamy prawo oczekiwać opisu w języku polskim. Opis musi zawierać dane producenta lub dystrybutora, logo znaku jakości EN plus lub DIN plus wraz z niepowtarzalnym numerem nadanym w procesie certyfikacji, nazwę produktu oraz jego parametry takie jak średnica, długość, wartość opałowa, wytrzymałość mechaniczna, zawartość popiołu i wilgotność. Dodatkowymi informacjami powinny być sposób przechowywania i przeznaczenie. Informacje te dają pewność, że pellet został wytworzony z czystego drewna i nie zawiera żadnych dodatków chemicznych oraz nadaje się do spalania w określonych urządzeniach bez szkody dla tych urządzeń, środowiska i zdrowia ludzi.
Od jakiego producenta kupować pellet drzewny?
Polskie przepisy prawne dotychczas nie wymagają od producentów posiadania certyfikatów. Duże firmy, którym zależy na wysokiej pozycji na unijnym rynku, dążą do ich uzyskania w celu zdobycia kontrahentów za granicą. Zgodność pelletu z normą EN 14961 może potwierdzić także SGS Polska (część Société Générale de Surveillance), specjalizująca się w wykonywaniu testów jakościowych, certyfikacji produktów i badania zgodności produktów z obowiązującymi normami. Do czasu powstania uregulowań prawnych w zakresie produkcji, weryfikacji i kontroli jakości pelletu w Polsce norma SGS plus może być alternatywą dla kłopotliwych i kosztownych certyfikatów DIN plus i EN plus. W lipcu 2020 r. Tomasz Urynowicz, wicemarszałek województwa małopolskiego, wystosował apel do polskiego rządu w sprawie ustanowienia norm jakości pelletu. Zwrócił on uwagę na to, że montowane coraz częściej nowoczesne kotły na pellet mają przyczynić się do ograniczenia emisji szkodliwych substancji, ale musi w nich być stosowany wysokiej jakości pellet, produkowany zgodnie z normami. Tymczasem przy braku regulacji prawnych nieuczciwi producenci wytwarzają pellet niespełniający żadnych norm, z elementami płyt meblowych, a nawet plastikiem. Taki opał stanowi zagrożenie dla środowiska i zdrowia ludzi. Świadomi ekologicznie mieszkańcy chcieliby zaopatrzyć się w dobrej jakości pellet, ale nie mają pewności, czy spełnia on wymagania paliwa ekologicznego.
Czy producenci pelletu mogą oszukiwać?
Do Europejskiego Stowarzyszenia Pelletu (EPC) coraz częściej napływają informacje o fałszerstwach polegających na bezprawnym posługiwaniu się certyfikatami EN plus przez producentów i handlowców z różnych krajów na ich stronach internetowych, w punktach sprzedaży, materiałach reklamowych i opakowaniach. Na stronie http://www.enplus-pellets.eu/fraud/blacklist/ publikowana jest czarna lista (black list) producentów, którzy stosują te praktyki. Z fałszerzami i oszustami walczy również Polska Rada Pelletu, do której można zgłaszać swoje podejrzenia i zauważone nieprawidłowości. Częstym procederem jest podawanie na opakowaniu nieprawdziwych informacji o parametrach wyrobu np. o jego wartości opałowej. Pellet wyprodukowany z naturalnych surowców z zachowaniem prawidłowego cyklu produkcji nie może mieć wartości opałowej wyższej niż 19,5 -20,0 MJ/kg. Taka informacja na opakowaniu świadczy o tym, że producent wprowadza w błąd potencjalnych klientów lub stosuje niedozwolone dodatki.
Jakie mogą być konsekwencje stosowania pelletu złej jakości?
Opalanie słabej jakości pelletem może również doprowadzić do uszkodzenia pieca. Producenci kotłów przewidują ich eksploatację przy użyciu pelletu najwyższej klasy. Awaria spowodowana użyciem niewłaściwego pelletu może dużo kosztować, a ewentualne roszczenia z tytułu reklamacji mogą zostać odrzucone. Częstym świadectwem niskiej jakości paliwa jest problem z jego rozpalaniem, niższa temperatura spalania i niemożność osiągnięcia pełnej mocy kotła. Może to doprowadzić do przepalenia żarnika w palniku. Rozsypujący się pellet może blokować podajnik, co będzie odbierane przez sterownik jako brak paliwa. Domieszka związków siarki, chloru, metali, a nawet piasku może przyczynić się do przyspieszonej korozji elementów kotła i tworzenia się nagaru. Pellet wyprodukowany z różniących się surowców, nadmiernie zawilgocony lub zawierający zbyt dużo frakcji drobnych nie będzie dawał odpowiedniej temperatury. Może to doprowadzić do osadzania się w kotle żużlowej szlaki, która może spowodować uszkodzenie mechanizmu usuwającego popiół.
Lepiej nie ryzykować tylko kupować pellet od sprawdzonych producentów dysponujących towarem najwyższej jakości o sprawdzonych parametrach i posiadających odpowiednie certyfikaty. Pellet zrobiony byle jak z surowców złej jakości nie zasługuje na miano paliwa ekologicznego.